Termin „jet lag” pochodzi z języka angielskiego i jest często tłumaczony jako zmęczenie wynikające ze zmiany strefy czasowej. W praktyce, chodzi o skutki podróży lotniczych, które przenoszą nas na odległość tysięcy kilometrów przez różne strefy czasowe. Szybkość takiej zmiany często przekracza możliwości adaptacyjne naszego organizmu, powodując objawy nieprzyjemne, a czasami nawet niebezpieczne dla zdrowia. Zastanawiamy się więc, czy istnieje sposób na ochronę przed jet lagiem?
Po raz pierwszy termin „jet lag” został użyty w gazecie „Los Angeles Times” w 1966 roku, aby opisać skutki podróży odrzutowcem. „Jeśli planujesz popić herbatę w Katmandu” – napisał autor – „prawdopodobnie doświadczysz słabości porównywalnej z kacem”. Już wtedy Federalna Administracja Lotnictwa (FAA) była zaniepokojona wpływem długodystansowych podróży lotniczych na zdrowie pilotów i pasażerów. W latach 80-tych XX wieku problem ten zaczęła analizować nawet agencja kosmiczna NASA.
W literaturze naukowej, jet lag jest często definiowany jako desynchronizacja naszego naturalnego rytmu dobowego. Nasze ciała mają wbudowany zegar biologiczny, częściowo zakodowany w naszym DNA, który decyduje nie tylko o tym, kiedy chcemy spać. Od momentu porannego przebudzenia nasze wewnętrzne systemy podlegają regularnym wahaniom, które wpływają na takie procesy jak metabolizm, zdolności intelektualne czy regenerację komórek. Działanie tego mechanizmu jest głównie regulowane przez zmiany temperatury ciała oraz wydzielanie melatoniny, które z kolei zależy od poziomu światła na zewnątrz.
Podróże lotnicze na duże odległości przesuwają nas w czasie o kilka lub nawet kilkanaście godzin. Chociaż przestawienie zegarka jest proste, nasze ciało ma tendencję do utrzymania swojego wewnętrznego rytmu. Nawet jeśli jest wieczór w miejscu docelowym, możemy nie czuć potrzeby snu, co prowadzi do szeregu reakcji łańcuchowych. Podróżny pozostaje aktywny w godzinach nocnych nowej strefy czasowej, a rano jest senny i trudno mu funkcjonować. Ma to wpływ na działanie układu hormonalnego i trawiennego, a także ogólną sprawność psychiczną i fizyczną.