Prokrastynacja jako zjawisko opóźniania działań, stanowi jeden z najbardziej powszechnych problemów dotykających samoregulację. Badania wskazują, że przewlekłą prokrastynacją cierpi od 15 do 20% populacji. W grupie uczniów i studentów ten odsetek wzrasta nawet do 50–70% (Rozental i Carlbring, 2014). Przeprowadzone badania na grupie 1300 amerykańskich licealistów i studentów pierwszego stopnia wykazały, że aż 45% badanych zdaje sobie sprawę z negatywnego wpływu prokrastynacji na wyniki w nauce. Z tych badań wynika także, że młodzi ludzie w momencie odkładania nauki i prac szkolnych na później często decydują się na oglądanie telewizji lub filmów (61%), korzystanie z mediów społecznościowych (58%), piszą SMS-y lub rozmawiają przez telefon (36%) oraz grają w grach (28%) (Klein, 2014).
Definicje prokrastynacji są różne i zależą od aspektów zachowań podkreślonych przez teoretyków. Niektórzy autorzy wiążą prokrastynację ze stresem i niekomfortem, definiując ją jako „opóźnienie związane z subiektywnym odczuciem dyskomfortu” (Solomon i Rothblum, 1984: 503). Inni uważają, że prokrastynacja występuje wtedy, gdy opóźniamy rozpoczęcie lub zakończenie zaplanowanej czynności (Beswick i Mann, 1994: 391). Piers Steel twierdzi, że prokrastynacja jest świadomym opóźnieniem zaplanowanych działań, pomimo przewidywalnej pogorszenia sytuacji związanej z tym opóźnieniem (Steel, 2007: 65). Pogorszenie sytuacji może obejmować jakość wykonania, przesunięcie terminu czy obniżenie nastroju i poczucie winy. Wszystkie te definicje można traktować jako wzajemnie się dopełniające.
Porównując prokrastynację do lenistwa, Timothy Pychyl, badacz prokrastynacji, podkreśla, że mimo iż obie te cechy mają wiele wspólnego, takich jak brak chęci do działania czy słaba motywacja, nie są one synonimami (Pychyl, 2010). Zarówno osoby leniwe jak i prokrastynujące borykają się z problemami motywacyjnymi. Jednakże w przeciwieństwie do osób leniwych, prokrastynatorzy aspirują do osiągnięcia celu i mają zamiar ukończyć zadanie, pomimo związanych z tym kosztów – stresu, poczucia winy oraz innych negatywnych uczuć (Burton, 2015).
Prokrastynatorzy mają plany związane z zadaniami, jednakże napotykają na problemy w ich realizacji (intention-action gap) (Rozental i Carlbring, 2014). Dodatkowo, prokrastynacja jest silnie skorelowana z negatywnymi emocjami. Często odwlekamy czynności, które wywołały dyskomfort, a potem ponownie odczuwamy nieprzyjemne uczucia z powodu zaniedbań (Pychyl, 2013). Osoby leniwe niekoniecznie muszą mieć jakiekolwiek plany, a brak aktywności niekoniecznie wiąże się dla nich z dyskomfortem. Innymi słowy, ludzie leniwi unikają pracy i jest im z tym dobrze. Prokrastynator natomiast, mimo chęci zmiany (posiadania aspiracji i planów), napotyka na trudności w ich realizacji. Dla obserwatora zewnętrznego zachowania osoby leniwej i prokrastynującej mogą wydawać się podobne, ale z psychologicznego punktu widzenia istnieje różnica na poziomie wewnętrznym (myśli, emocje).