Rozważania na temat natury przynoszą nam stały strumień fascynujących odkryć, które mają znaczny wpływ na naszą codzienność. Świat roślin, wraz ze swoją zdolnością do przystosowania się do różnorodnych warunków środowiskowych, jest źródłem wielu unikalnych cech i właściwości, od atrakcyjnego wyglądu po zdolność przetrwania w najtrudniejszych warunkach. Wszechobecne są opowieści o substancjach pochodzenia roślinnego, które mogą być przeniesione do sfery ludzkiej. Glikozydy stanowią jedną z najbardziej interesujących grup tych związków.
Glikozydy to organiczne związki chemiczne składające się z glikonu (części cukrowej) i aglikonu (części niecukrowej). Te tajemniczo brzmiące substancje są obficie reprezentowane w naturze i dzięki temu rozwinęły wiele różnych typów, różniących się budową i właściwościami. Istnieje kilka podstawowych kategorii glikozydów.
W zależności od atomu, który łączy część cukrową (glikon) z niecukrową (aglikon), glikozydy mogą być podzielone na C-glikozydy, N-glikozydy, O-glikozydy i S-glikozydy (zwane też tioglikozydami). Natomiast podział według składnika węglowodanowego obejmuje fruktozydy (pochodne fruktozy), rybozydy (pochodne rybozy), galaktozydy (pochodne galaktozy) i glukozydy (pochodne glukozy).
Wszystkie glikozydy mają pewną wspólną cechę w swojej strukturze – każdy z nich składa się z glikonu i aglikonu. Na skutek różnych procesów, z glikozydów mogą powstać różne substancje czynne, takie jak aminoglikozydy, glikozydy fenolowe, cyjanowe, irydoinowe, antocjanowe, flawonoidowe, saponinowe, nasercowe, antrachinonowe, goryczkowe i kumarynowe.
Badania nad glikozydami dowiodły, że związek ten może mieć różną budowę i właściwości w zależności od substancji niecukrowej dołączonej do wiązania glikonu. Niektóre z nich są odpowiedzialne za kolor roślin – na przykład antocyjanowy glikozyd nadaje czerwony i niebieski kolor oraz tworzy różne odcienie fioletu, podczas gdy flawonowy glikozyd jest odpowiedzialny za piękny żółty kolor. Ale to tylko początek funkcji glikozydów.
Rozważając różne zdolności, które te substancje nadają roślinom, łatwo zrozumieć, dlaczego glikozydy mogą być wykorzystywane w wielu różnych branżach, takich jak farmaceutyka, przemysł spożywczy i kosmetyka. Jednak aby to osiągnąć, konieczne było dogłębne zrozumienie działania glikozydów. Oto kilka wniosków wynikających z tych badań.
Niektóre glikozydy mają działanie bakteriostatyczne, inne działają przeczyszczająco lub ściągająco, a jeszcze inne są używane w leczeniu chorób serca. Która forma tego związku jest najbardziej pożądana? I dlaczego powinniśmy się nimi zainteresować?
Jak wcześniej wspomniano, ewolucja roślin pod wpływem ciągle zmieniających się warunków atmosferycznych doprowadziła do stworzenia niezwykłych zdolności biosyntezy metabolitów wtórnych o funkcjach ochronnych. Grynkiewicz G. i Szeja W. twierdzą: „Te związki odgrywają szczególną rolę w medycynie jako inhibitory aktywności enzymu transbłonowego – pompy sodowej, która jest powszechnie obecna w komórkach. To ma zastosowanie w leczeniu niewydolności serca i innych schorzeń układu krążenia”.